Wprowadzenie
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD) to jedno z najczęściej występujących zaburzeń lękowych. Objawiają się natrętnymi myślami (obsesjami) i powtarzalnymi czynnościami (kompulsjami), które mają chwilowo obniżyć napięcie. Choć objawy OCD są dobrze opisane, to pytanie o ich przyczyny wciąż jest złożone – nie ma jednej odpowiedzi, a najczęściej nakłada się na siebie kilka czynników.
Czynniki biologiczne
Badania wskazują, że w rozwoju OCD ważną rolę odgrywa układ nerwowy. U części osób obserwuje się nieprawidłowości w funkcjonowaniu obszarów mózgu, które odpowiadają za kontrolę emocji, planowanie i podejmowanie decyzji (m.in. kory oczodołowo-czołowej oraz jąder podstawy).
Znaczenie mają również neuroprzekaźniki, szczególnie serotonina. Jej zaburzony poziom może wpływać na pojawianie się natrętnych myśli i przymusowych zachowań. Dlatego też w leczeniu OCD stosuje się czasem leki regulujące jej działanie.
Czynniki genetyczne
OCD może mieć podłoże dziedziczne. Szacuje się, że osoby, w których rodzinie występowało OCD lub inne zaburzenia lękowe, są bardziej narażone na rozwój tego problemu. Nie oznacza to jednak, że jeśli ktoś w rodzinie miał OCD, to kolejne pokolenie na pewno zachoruje – geny zwiększają podatność, ale nie są jedynym czynnikiem.
Czynniki psychologiczne i środowiskowe
Na powstawanie OCD wpływają również:
styl wychowania – np. nadmierny krytycyzm, brak poczucia bezpieczeństwa, wysokie wymagania,
doświadczenia stresowe i traumatyczne, które mogą uruchomić objawy u osób podatnych,
uczenie się określonych schematów zachowań – np. dziecko obserwuje, że nadmierna kontrola czy powtarzanie czynności przynosi ulgę w napięciu.
Dlaczego jedni rozwijają OCD, a inni nie?
Choć wiemy, że na OCD wpływają geny, biologia i środowisko, wciąż nie da się przewidzieć, kto zachoruje. Najczęściej zaburzenie rozwija się wtedy, gdy kilka czynników nakłada się na siebie – np. biologiczna podatność spotyka się z trudnym doświadczeniem w życiu.
Podsumowanie
Przyczyny OCD są wieloczynnikowe – obejmują zarówno biologię mózgu, geny, jak i doświadczenia życiowe. Zrozumienie tego pomaga patrzeć na zaburzenie nie jako na „słabość charakteru”, ale jako na realny problem zdrowia psychicznego, który wymaga profesjonalnej pomocy.
Źródła:
Abramowitz, J. S., McKay, D., & Taylor, S. (2008). Obsessive-Compulsive Disorder: Subtypes and Spectrum Conditions. Elsevier.
National Institute of Mental Health (NIMH). Obsessive-Compulsive Disorder.
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5).
